Jak rozpoznać zespół lęku uogólnionego ( lęk uogólniony ) - diagnoza

Zaburzenie lękowe uogólnione ( Generalized anxiety disorder - GAD) to stan, w którym przez większość dni – co najmniej przez kilka miesięcy – człowiek doświadcza uporczywego i nadmiernego zamartwiania się różnymi sprawami dnia codziennego (np. zdrowiem, finansami, relacjami, szkołą, pracą). W przeciwieństwie do zespołu lęku panicznego, nie występują tu nieoczekiwane ataki paniki, ale raczej stałe, „rozlane” poczucie lęku i obawy o przyszłość. Zgodnie z klasyfikacją ICD-11 takie objawy nie powinny wynikać z innego zaburzenia psychicznego, choroby somatycznej ani działania substancji.

 

Czego boi się osoba doświadczająca zespołu lęku uogólnionego (GAD)?

 

Każde z zaburzeń lękowych, wiąże się z innym przedmiotem lęku, w przypadku zespołu lęku uogólnionego jest to: 

 

„Lęk o wszystko”

 

Zmartwienia dotyczą wielu dziedzin życia jednocześnie i zdają się nigdy nie ustawać.

Zaburzenia lękowe uogólnione polegają na doświadczaniu przewlekłego lęku, który utrzymuje się co najmniej 6 miesięcy, jednak bez napadów paniki. Osoba, która zmaga się z tą nerwicą lękową, całymi dniami zamartwia się różnymi problemami, które istnieją i potencjalnie mogą zaistnieć.

Problemy dotyczą wszystkich lub wielu sfer życia (zdrowie, finanse, relacje z innymi, praca, szkoła itp.).

Objawy mają charakter przewlekły, nieustanny, powodują, że osoba, która doświadcza tego rodzaju nerwicy, jest w stałym, nieustannym napięciu w wyniku niekończących się zmartwień. Gdy jedno zmartwienie się kończy, za chwilę pojawia się kolejne i może dotyczyć każdego obszaru życia. Wszystko może się stać tematem zmartwień. 

 

Diagnoza zaburzeń lękowych uogólnionych jest stawiana wówczas gdy:

 

• Istnieją wyraźne objawy lęku w postaci nadmiernego martwienia się dotyczącego wielu codziennych kwestii, bez związku z czynnikami zewnętrznymi.

• lęk i zamartwianie muszą się skupiać na co najmniej dwóch sferach życiowych przez większość dni w okresie 6 miesięcy

• opanowanie tych obaw i próby powstrzymania zamartwiania się okazują się niemożliwe lub udają się rzadko

• intensywność i częstość zamartwiania się są nieadekwatne do rzeczywistego prawdopodobieństwa lub rozmiaru budzących strach zdarzeń

• oprócz tego stwierdza się co najmniej trzy z następujących sześciu objawów (przez większość dni w okresie 6 miesięcy):

 

1. niepokój,
2. łatwa męczliwość,
3. trudności z koncentracją,
4. drażliwość,
5. napięcie mięśni lub niepokój ruchowy,
6. zaburzenia snu (kłopoty z zasypianiem lub podtrzymaniem snu).

 

• zamartwianie się utrudnia funkcjonowanie społeczne, w pracy i innych obszarach życia. 

Ten rodzaj zaburzeń lękowych podtrzymują towarzyszące mu lęki np.:

• lęk przed utratą kontroli

• lęk przed bezradnością

• lęk przed porażką

• lęk przed porzuceniem czy odrzuceniem

• lęk przed śmiercią i chorobą

 

Jeśli chcesz poznać nasze wskazówki do samopomocy, czytaj tu: Jak przestać się zamartwiać i nadmiernie wszystkim się przejmować? - o lęku, który nie odchodzi.

 

Kryteria diagnostyczne (wg ICD‑11)

 

Wyraźne objawy lęku – obejmujące zarówno tzw. „lęk swobodnie unoszący się” (ogólne, nieukierunkowane poczucie niepokoju), jak i/lub nadmierne martwienie się (lękliwe oczekiwania).

Dodatkowe charakterystyczne objawy, takie jak:

• Nadmierna aktywność układu współczulnego (np. pocenie się, drżenie, biegunki, kołatanie serca),
• Subiektywne odczucie nerwowości, ciągłej czujności,

 

Przewlekłość: Objawy powinny utrzymywać się przez co najmniej kilka miesięcy (zwykle przyjmuje się ok. 6 miesięcy), w większej liczbie dni niż nie.

Znaczne pogorszenie funkcjonowania: Osoba odczuwa wyraźny dyskomfort lub trudności w życiu osobistym, rodzinnym, społecznym, edukacyjnym czy zawodowym.

Wykluczenie innych przyczyn: Lęku nie da się lepiej wyjaśnić innym zaburzeniem (np. fobią społeczną, PTSD, zaburzeniem panicznym), nie jest skutkiem choroby somatycznej (np. nadczynności tarczycy) ani efektu substancji (np. kofeiny, kokainy).

 

3. Typowe objawy i zachowania

 

Osoby z GAD przez większość dni czują się zaniepokojone i napięte. Może im towarzyszyć:

• Wielowątkowe zmartwienia: zdrowie, finanse, wyniki w pracy lub szkole, bezpieczeństwo rodziny itp.
• Nadmierna czujność: uczucie, że „zaraz wydarzy się coś złego”, trudność w wyciszeniu się.
• Reakcje somatyczne: bóle brzucha, nudności, bóle głowy, drżenie, pocenie się.
• Kłopoty ze snem, zasypianiem lub wybudzaniem się w nocy z gonitwą myśli.
• Prokrastynacja lub nadmierne sprawdzanie: odkładanie zadań z lęku, że się nie uda, bądź wielokrotne upewnianie się (np. czy drzwi są zamknięte).
• Unikanie i szukanie zapewnień: częste pytania w stylu „Czy na pewno wszystko będzie w porządku?”, „Może zadzwonię jeszcze raz, żeby się upewnić”.

 

4. Różnicowanie z innymi zaburzeniami i zwykłym, okazjonalnym lękiem

 

 

5. Jak odróżnić GAD od zwykłego zamartwiania się?

 

W normalnym lęku martwimy się sporadycznie, a po ustąpieniu stresu napięcie znika. W uogólnionym zaburzeniu lękowym zmartwienia nieustannie krążą wokół różnych kwestii i trwają co najmniej kilka miesięcy, powodując duże zmęczenie i zakłócenia w codziennym życiu. Dodatkowo towarzyszy temu co najmniej kilka objawów fizjologicznych i psychicznych (drażliwość, kłopoty ze snem, napięcie mięśni), utrzymujących się większość dni w tygodniu.

 

6. Co podtrzymuje GAD?

 

W psychologii wskazuje się m.in. na:

• Lęk przed utratą kontroli: Przekonanie, że ciągłe martwienie się pozwala „zabezpieczyć się” przed nieszczęściem.
• Perfekcjonizm i obawa porażki: Osoby z GAD boją się błędów, więc nadmiernie analizują wszystkie ewentualne scenariusze.
• Uogólniony „lęk przed wszystkim”: Każda dziedzina życia może stać się tematem niekończących się rozmyślań „co, jeśli…?”

 

7. Podsumowanie

 

Zaburzenie lękowe uogólnione to przewlekłe, wieloaspektowe zamartwianie się, dotyczące wielu dziedzin życia. Zgodnie z kryteriami ICD-11, podstawą rozpoznania jest co najmniej kilka miesięcy nadmiernego lęku i napięcia, któremu towarzyszą fizjologiczne symptomy (drżenie, bezsenność, kłopoty z koncentracją itd.), powodujące znaczne obciążenie psychiczne lub zaburzenia funkcjonowania. Choć nie występują tu nagłe ataki paniki, jak w zaburzeniu panicznym, osoby z GAD cierpią z powodu uporczywego niepokoju i chronicznego napięcia. Skutkiem jest często silne zmęczenie psychiczne, a także szereg problemów w życiu codziennym.