Zaburzenia lękowe- inaczej nerwica lękowa- objawy- na czym to polega?

Nerwica lękowa- co to oznacza i jak rozpoznać objawy nerwicy?

Nerwica lękowa to inaczej zaburzenia lękowe. Określenie „nerwica lękowa” było używane dawniej, jednak przetrwało w potocznym języku i w ten sposób nadal używane jest obecnie. Natomiast w diagnozie klinicznej stosuje się termin „zaburzenia lękowe”.

Z zaburzeniami lękowymi/nerwicą lękową zmaga się wiele osób na całym świecie, niezależnie od statusu społecznego, wykształcenia czy narodowości. 

Czego dotyczy lęk w nerwicy lękowej?

Każde z poniżej wymienionych zaburzeń lękowych charakteryzuje się pewnym właściwym sobie przedmiotem lęku i różnice między tymi zaburzeniami wynikają z tego, czego ten lęk dotyczy.

Można się obawiać „utraty kontroli” nad sobą lub jakąś sytuacją albo można odczuwać lęk, że „wydarzy się coś złego". Lęk może mieć różną intensywność. Może się wahać od zwykłego poczucia niepokoju do pełnoobjawowego ataku paniki charakteryzującego się kołataniem serca, dezorientacją, często opisywanym jako poczucie, że „zaraz się umrze lub zwariuje". 

Doświadczanym objawom lęku towarzyszą objawy somatyczne. Objawy fizyczne nerwicy lękowej mogą dotyczyć właściwie każdego organu lub układu narządów: przyspieszony rytm serca, uczucie kołatania serca, uczucie ucisku i ciężkości w klatce piersiowej, problemy z oddychaniem, objawy ze strony układu nerwowego (neurologiczne): dezorientacja, zaburzenia widzenia, nadwrażliwość na bodźce słuchowe i dotykowe, zawroty głowy, uczucie mrowienia, drętwienia i drżenia kończyn, ból i napięcia mięśni.

U jednych osób określone objawy lękowe występują codziennie np. w podobnych porach dnia, a u innych zmieniają się, pojawiając się w różnych momentach niespodziewanie lub w jakimś czasie np. co kilka dni w formie gwałtownych ataków paniki.

Nerwica lękowa- zaburzenia nerwicowe- mogą się wiązać z lękiem sytuacyjnym lub antycypacyjnym:

Lęk sytuacyjny (fobiczny) inaczej fobia pojawia się w reakcji na konkretną sytuację i jest niewspółmierny do zagrożenia albo nierealistyczny np. lęk przed jazdą samochodem, przed wizytą u lekarza, przed tłumem ludzi itp.

Lęk antycypacyjny natomiast to lęk, który pojawia się już w wyniku samego myślenia o tych sytuacjach, które ktoś wyobraża sobie jako zagrażające. Wówczas osoba martwi się tym, co się wydarzy i jak będzie się mierzyć z tym wyobrażonym przez siebie scenariuszem.

Zaburzenia nerwicowe- Czym różni się lęk w nerwicy lękowej od codziennie doświadczanego lęku?

Lęk w codziennym życiu

Lęk stanowi nierozłączną część naszego życia, reagowanie lękiem na pewnym, odpowiednim poziomie jest reakcją w pełni adekwatną i właściwą.

Gdyby nie odczuwać żadnego lęku w reakcji na codzienne wyzwania, które mogą się wiązać z pewną potencjalną stratą lub porażką, mogłoby to prowadzić do zaniechania pewnych działań i aktywności, które mają służyć osiągnięciu założonych celów i realizacji planów.

Lęk jako objaw nerwicy lękowej

Lęk w nerwicy lękowej różni się od codziennie doświadczanego lęku czy napięcia tym, że przeżywany lęk:

• jest bardziej intensywny (np. napady paniki).

• dłużej trwa (utrzymuje się miesiącami).

• utrudnia codzienne funkcjonowanie- życie z nerwicą lękową powoduje wiele ograniczeń, obniżając znacznie komfort i jakość życia.

W opowieściach wielu osób, które mówią o swoich przeżyciach związanych z zaburzeniami lękowymi, przebija zwykle pełna cierpienia i bezradności historia o zmaganiu się z lękiem. Dolegliwości wynikające z nerwicy lękowej skupiają całą uwagę danej osoby, a każdy dzień wydaje się, być ciężką walką o przetrwanie. 

Niezależnie jednak od tego, jakie są dla danej osoby w jej subiektywnym odczuciu, najgorsze objawy nerwicy lękowej, pewne jest to, że lęk przejął nad jej życiem kontrolę, a normalne funkcjonowanie stało się ograniczone, zmuszając do rezygnowania z wielu aktywności i życiowych zadań.

Jak leczyć nerwicę lękową?

Aby osiągnąć najlepsze efekty terapeutyczne, zaleca się, aby leczenie nerwicy lękowej, polegało na łączeniu psychoterapii i farmakoterapii. Leczenie farmakologiczne będzie wspierało w obniżeniu napięcia, natomiast psychoterapia pomoże przyjrzeć się swojemu życiu i sposobom funkcjonowania, które nie są korzystne i potęgują stres.

Leczenie farmakologiczne to najczęściej leki uspokajające oraz leki przeciwdepresyjne. 

Rodzaje nerwic- najczęściej występujące zaburzenia lękowe- klasyfikacja i objawy nerwicy lękowej:

1. Zaburzenia lękowe uogólnione- objawy (nerwica lękowa)

Czego boi się osoba doświadczająca tego rodzaju nerwicy lękowej?

„Lęk o wszystko”

Zaburzenia lękowe uogólnione polegają na doświadczaniu przewlekłego lęku, który utrzymuje się co najmniej 6 miesięcy, jednak bez napadów paniki. Osoba, która zmaga się z tą nerwicą lękową, całymi dniami zamartwia się różnymi problemami, które istnieją i potencjalnie mogą zaistnieć. Problemy dotyczą wszystkich lub wielu sfer życia (zdrowie, finanse, relacje z innymi, praca, szkoła itp.). Objawy mają charakter przewlekły, nieustanny, powodują, że osoba, która doświadcza tego rodzaju nerwicy lękowej, jest w stałym, nieustannym napięciu w wyniku niekończących się zmartwień. Gdy jedno zmartwienie się kończy, za chwilę pojawia się kolejne i może dotyczyć każdego obszaru życia. Wszystko może się stać tematem zmartwień. 

Diagnoza zaburzeń lękowych uogólnionych jest stawiana wówczas gdy:

• lęk i zamartwianie muszą się skupiać na co najmniej dwóch sferach życiowych przez większość dni w okresie 6 miesięcy

• opanowanie tych obaw i próby powstrzymania zamartwiania się okazują się niemożliwe lub udają się rzadko

• intensywność i częstość zamartwiania się są nieadekwatne do rzeczywistego prawdopodobieństwa lub rozmiaru budzących strach zdarzeń

• oprócz tego stwierdza się co najmniej trzy z następujących sześciu objawów (przez większość dni w okresie 6 miesięcy): niepokój, łatwa męczliwość, trudności z koncentracją, drażliwość, napięcie mięśni, trudności ze snem.

• zamartwianie się utrudnia funkcjonowanie społeczne, w pracy i innych obszarach życia.

Ten rodzaj nerwicy lękowej podtrzymują towarzyszące mu lęki np.:

• lęk przed utratą kontroli

• lęk przed bezradnością

• lęk przed porażką

• lęk przed porzuceniem czy odrzuceniem

• lęk przed śmiercią i chorobą

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej, na czym polegają te zaburzenia nerwicowe (objawy zaburzeń lękowych z lękiem uogólnionym), czytaj tu:

 Lęk uogólniony. Jak się nie martwić?

2. Zaburzenia lękowe z napadami paniki- objawy (nerwica lękowa)

Czego boi się osoba doświadczająca tego rodzaju nerwicy lękowej?

„Lęk przed atakami lęku”

Są to epizody ostrego, intensywnego lęku, które w odczuciu osoby ich doświadczającej pojawiają się „nie wiadomo skąd" i bez wyraźnej przyczyny. Te nagłe napady lęku, są tak intensywnym i nieprzyjemnym przeżyciem, że wiele osób relacjonuje, że to najgorsze co im się przytrafiło. „To tak jakby przeżyć swoją śmierć”- mówią niektórzy. Te napady paniki zwykle trwają nie dłużej jak kilka minut, choć zdarza się często, że wracają „falami" w okresie do dwóch godzin.

Objawy można zdiagnozować jako zaburzenie lękowe z napadami paniki (z lękiem napadowym), jeśli:

• miałeś co najmniej dwa napady paniki

• przynajmniej po jednym z tych napadów przez miesiąc zamartwiałeś się możliwością wystąpienia kolejnego napadu- to znaczy doświadczasz tzw.   lęku przed lękiem.

Należy tu podkreślić, że doświadczenie jednorazowego ataku paniki nie jest tożsame z rozwinięciem się zaburzeń lękowych- jeśli nie rozwinie się tzw. lęk przed lękiem, czyli lęk przed kolejnym atakiem nie dojdzie do powstania lękowych zaburzeń nerwicowych.

Objawy nerwicy lękowej z atakami paniki

OBJAWY ATAKU PANIKI

Jeśli doświadczasz co najmniej czterech z poniżej wypisanych objawów, oznacza to, że masz napad paniki:

objawy fizyczne:

• skrócenie oddechu

• szybkie lub nieregularne bicie serca (kołatanie serca)

• drżenie lub dygotanie

• pocenie się

• dławienie się

• nudności lub dolegliwości żołądkowe

• odrętwienie

• zawroty głowy lub zaburzenia równowagi

• odrętwienie, uczucie mrowienia na rękach, stopach, twarzy

• uderzenia gorąca lub zimna

objawy psychiczne

• lęk przed śmiercią

• lęk przed utratą kontroli, panowania nad sobą,

• lęk przed popadnięciem w obłęd

• uczucie derealizacji (nierealności świata) i depersonalizacji (nierealności samego siebie). Więcej o tym tu:

Depersonalizacja i derealizacja- objawy, na jakie często skarżą się osoby z zaburzeniami lękowymi

Jak powstaje nerwica lękowa z napadami paniki?
Jak dochodzi do rozwoju objawów?

Im bardziej się boisz, jeden objaw nerwicy lękowej, prowadzi do narastania kolejnych objawów. Tworzy się samonakręcająca spirala objawów.
Kiedy zauważysz np. że kręci Ci się w głowie i czujesz się niestabilnie, przestraszysz się, uznając, że masz zawroty głowy i dzieje się z Tobą coś złego. Zaczniesz obserwować się jeszcze baczniej. Może zwrócisz uwagę na swój oddech, a obserwując go i próbując kontrolować, zaczniesz go gubić. To przestraszy Cię jeszcze bardziej i zobaczysz, że Twoje serce bije szybko. I cóż... kołatanie serca to dziwne uczucie... będzie jeszcze gorzej, bo zaczniesz skupiać się na panice oraz na tym, aby powstrzymać lęk. Potem uczucie mrowienia lub jak niektórzy opisują- dziwne uczucie prądu w ciele, kończynach. Jednak zauważ, że im bardziej w panice usiłujesz odzyskać kontrolę, tym bardziej ją tracisz. Im bardziej myślisz, że chcesz się uspokoić, tym bardziej stajesz się niespokojny i przerażony.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat ataków paniki, czytaj tu:

Atak paniki- objawy. Jak się uspokoić i co robić w chwili ataku paniki?

3. Agorafobia (nerwica lękowa)

Czego boi się osoba doświadczająca tego rodzaju nerwicy lękowej?

Lęk przed sytuacjami „bez wyjścia”

Agorafobia dotyczy doświadczania bardzo silnego, panicznego lęku w sytuacjach gdzie możliwości ucieczki, wycofania się są utrudnione. Może to być tłum ludzi, podróż w środkach komunikacji publicznej, na autostradzie, w windzie, w kościele, teatrze, kinie, galerii handlowej, markecie, w sytuacji gdzie jest konieczność stania w długiej kolejce itp.

Okoliczności zaczyna przebywać, co raz to więcej miejsc zaczyna być kojarzonych z odczuwaniem silnego lęku, prowadząc do wycofywania się z życia i unikania wszystkich tych miejsc, gdzie lęk potencjalnie może się pojawić. Odbywa się to podobnie jak w zaburzeniach lękowych z napadami paniki tzn. lęk przed lękiem, staje się dominującym objawem.

Więcej:

Zaburzenia lękowe- agorafobia- test do samobadania

4. Zaburzenia z lękiem społecznym- fobia społeczna- objawy (nerwica lękowa)

Czego boi się osoba doświadczająca tego rodzaju nerwicy lękowej?

Lęk przed oceną innych ludzi

Ten rodzaj zaburzeń lękowych dotyczy strachu przed zażenowaniem lub upokorzeniem w sytuacjach, gdy jesteśmy wystawieni na ocenę. Najczęściej spotykaną fobią społeczną jest lęk przed publicznym wystąpieniem.

Osoby, które nie są dotknięte takim zaburzeniem, również mogą doświadczać pewnego lęku w sytuacji publicznego wystąpienia, ale wówczas doświadcza się go na optymalnym poziomie tzn. niepowodującym dezorganizacji zachowania (tzw. trema). U osób z fobią społeczną poziom lęku będzie na tyle wysoki, że może uniemożliwiać i skutecznie utrudniać uczestniczenie w takiej sytuacji.

Fobii społecznej mogą również towarzyszyć napady paniki.

Lęki dotyczące fobii społecznej:

• lęk przed zarumienieniem się w obecności innych

• lęk przed zadławieniem się lub rozsypaniem jedzenia- w czasie spożywania posiłku w miejscu publicznym

• lęk przed byciem obserwowanym w pracy

• lęk przed korzystaniem z toalet publicznych

• lęk przed przebywaniem w tłumie

• lęk przed egzaminami

• lęk przed rozmową z przełożonym

• lęk przed uczestniczeniem w przyjęciach

• lęk przed umawianiem się na randki

• lęk przed rozmowami z osobami przeciwnej płci

Fobia społeczna- jakie są objawy lęku społecznego?- wskazówki do samopomocy.

6. Zaburzenia obsesyjno- kompulsywne OCD- objawy nerwicy natręctw

Są to zaburzenia nerwicowe, które u osoby, która się z nimi zmaga, wywołują szczególnie wiele wstydu i poczucia winy, opóźniając szukanie pomocy psychoterapeutycznej i leczenie.

Obsesje- myśli natrętne

Obsesje to nawracające myśli, wyobrażenia, które często wydają się bezsensowne, jednak próby powstrzymania ich spełzają na niczym.

Przykłady:

• wyobrażenia przemocy, o wyrządzeniu krzywdy sobie lub komuś

• obawy przed pozostawieniem zapalonych świateł, sprzętów agd, niezamkniętych drzwi

• lęk, że spowoduje się wypadek np. w trakcje jazdy samochodem

• lęk, że można zgubić coś ważnego dla siebie

• lęk przed utratą kontroli nad sobą, swoim ciałem

Osoba ich doświadczająca zdaje sobie sprawę, że myśli te i obawy są irracjonalne i próbuje je stłumić i walczyć z nimi. Jednak walka z nimi jest nieskuteczna, a myśli te narzucają się, trwając całe godziny, dni, tygodnie lub dłużej.

Myśli natrętne mogą występować same lub razem z kompulsjami.

Kompulsje- zachowania, rytuały

Kompulsje to zachowania i rytuały, które osoba wykonuje w celu obniżenia napięcia lub lęku spowodowanego obsesjami.

Przykłady:

• wielokrotne mycie rąk w obawie przed skażeniem

• sprawdzanie, czy została wyłączona kuchenka, prostownica, żelazko

• spoglądanie w lusterko wsteczne podczas jazdy samochodem

• nieustanne sprawdzanie czegoś lub liczenie

• wykonywanie pewnych rytuałów lub zachowań, które mają zapobiec czemuś przykremu, co mogłoby się wydarzyć.

Osoba stale powtarza te zachowania, pomimo że zdaje sobie sprawę z tego, że rytuały te są nieuzasadnione, jednak napięcie związane z powstrzymaniem się jest zbyt trudne do pokonania.

W toku zmagania się z tymi zaburzeniami, gdy kolejne próby uwolnienia się od kompulsji okazują się niemożliwe, pojawia się wewnętrzna rozpacz, poczucie wstydu, lęku, a nawet objawy depresji. 

Pomimo wiedzy na ten temat osobom żyjącym z OCD (nerwicy natręctw) trudno uwierzyć, że myśli to nie to samo co czyny.

Poczucie winy bywa ogromne i jest jednym z elementów podtrzymującym nawracanie trudnych do pozbycia się obsesyjnych myśli.

Czytaj na ten temat:

Myśli natrętne w zaburzeniach obsesyjno- kompulsywnych- co jest dla Ciebie ważne, aby z tego wyjść? 

Literatura:

ICD-10. Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych. Rewizja dziesiąta. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne. Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Vesalius”, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Kraków–Warszawa 2000.

Lęk i fobia, Edmund J. Bourne, Wuj, Kraków, 2011.

Czytaj więcej:

Nie bój się złości. Gdy lęk bywa wynikiem tłumionej złości...

Nie bój się być taki, jaki jesteś. Poczucie własnej wartości. 

Komentarze:

Paula pisze: 10.04. 2021 godz. 17:35

To dobrze opisuje nerwicę lękową i moje objawy somatyczne. Niby nic, a jednak nie mogę przestać myśleć o tym, że zachoruję na raka, całymi dniami dręczę się tymi myślami. Moim zdaniem to są najgorsze objawy nerwicy lękowej. Najbardziej boję się o moje dzieci, co z nimi będzie, jeśli mnie by zabrakło.

Karo pisze: 09.05. 2021 godz. 14:27

Ja boję się, że mam chorobę psychiczną jak mój wujek... Dziwne uczucie... Niby wiem, że to objawy zaburzeń lękowych, ale gdy mam silne lęki, nie mogę przestać... Nerwica lękowa wykańcza mnie.

Maria pisze: 16.05. 2021 godz. 19:29

Cierpię na nerwicę lekową już od roku... Objawy somatyczne rozbijają mnie. Biorę leki i nie mogę z tego wyjść. Jakie leczenie nerwicy lękowej jest efektywne? Czy psychoterapia może pomóc?

Oliwia Mazelewska- Sokołowska odpowiada: 18.05. 2021 12:09

Leki nie są tu jedyną i wystarczającą formą pomocy. Psychoterapia plus farmakoterapia przynosi często najlepsze efekty. Leki nie zmienią naszego stylu życia ani nie dokonają za nas wyborów życiowych, są bardziej wsparciem w wychodzeniu z zaburzeń lękowych. Psychoterapia pozwala nabrać dystansu do siebie, swoich emocji i problemów, może dodać odwagi i siły, aby zmienić swoje podejście do różnych życiowych spraw. Gdy w życiu będzie więcej równowagi- lęk zmniejsza się.

Kalina pisze: 19.11. 2021 godz. 23:34

Depersonalizacja i derealizacja to według mnie najgorsze objawy nerwicy lękowej, może moglibyście coś o tym opisać? Ja też nie mogę z tego wyjść, ale odkąd znalazłam ten blog lepiej, to rozumiem już, co się dzieje i czytam, gdy jest gorzej. Jednak nadal jest to dla mnie dziwne uczucie.

Ola pisze: 13.12. 2021 godz. 06:47

Siedzę na izbie przyjęć. Przyjechałam karetką, bo miałam nieprawidłowy zapis ekg, a w szpitalu już ok. Praktycznie wszystkie opisane objawy poza wymiotami i poczuciem, że zwariuje. Zastanawia mnie jednak, że po 8 H na izbie przyjęć mam nadal wysokie ciśnienie (zupełnie dla mnie nienormalne). Nie udało się kilkakrotnie pobrać ode mnie krwi i nadal czekam. Myślałam, że to odwodnienie, bo po wypiciu butli wody poczułam się lepiej i mam nadzieje, że teraz uda się pobrać krew. Czy to normalne, że wysokie ciśnienie utrzymuje się tak długo? Atak nastąpił nagle, rozmawiałam z koleżanką na komunikatorze i nagle serce mi tak przyspieszyło, że miałam huk w głowie i 156/90, trzęsłam się, traciłam przytomność, miałam uderzenia gorąca w głowie. Uważam się za osobę opanowaną, nie stresuje się, ale paramedycy powiedzieli mi, że to może być podświadome. Przez 3 ostatnie dni miałam ucisk w klatce piersiowej. No i te zapadnięte żyły. Nie wiem. Może to atak nerwicy + odwodnienie. Ciężki temat, ale skoro przez 8 H nie umarłam na izbie to chyba jednak to atak paniki.

Maks pisze: 21.12. 2021 godz. 12:56

Skąd to się wzięło. Jak żyć i się nie bać? Od 3 lat jest to lepiej to gorzej, biorę leki, ale to nie mija. Gdy mam atak nerwicy, mam objawy somatyczne, dziwne prądy przechodzące po ciele... Nerwica lękowa czy choroba, skąd mogę to wiedzieć... uczucie prądu.... ciągłe somaty, znacie to na 100%, to przecież najgorsze objawy lękowe. Nie wychodzę z domu, bo jak tylko wyjdę, to jest źle.

Sylwia pisze: 24. 02. 2022 godz. 1:50

Hmmmmm..... pozdrawiam wszystkie osoby cierpiące na nerwicę lękową ....bo najgorsze objawy nerwicy lękowej i najgorsze co może być.....to samotność....więc wspierajmy się. Ja cierpię na „to coś",  już bardzo długo....ale leki biorę od 2 lat jakoś. Najpierw asertin 50. Teraz asertin 100. Mogą być różne dziwne objawy nerwicy... w moim przypadku to uczucie odrealnienia. Bardzo silne somaty, biegunki z nerwów, różne bóle w klatce piersiowej i nie tylko. Stale silny paniczny lęk. Powtarzające się w kółko ciągi myślowe w głowie, od których nie da się uciec..... i ciągły stres, który nie mija i jest ze mną od rana do wieczora.... hmmmm również skurcze jelit z nerw bardzo boli mnie brzuch, przez co nabawiłam się kolejnego zaburzenia.....albo nie jem nic, albo się obżeram. Tylko jak byłam w ciąży, to starałam się zdrowo odżywiać, bo się bałam o dziecko .....a jak urodziłam, to od razu w miesiąc schudłam 20 kg, bo nic prawie nie jadłam ze stresu, gdyby nie mój mąż to dalej bym chudła i zagłodziła się na śmierć chyba. Chodzę do psychiatry ....przeszłam nie jedna terapie na zaburzenia nerwicowe i nic. Mam wrażenie, że z roku na rok jest gorzej. Czasem mam takie myśli „dlaczego ja?????!!!!!"..... i że to już nigdy nie zniknie, będzie ze mną zawsze. Czasem jak mam gorszy dzień albo ciągle lęk...to proszę Boga, żeby mnie zabrał do siebie, bo dłużej nie dam rady.... a jak poczuje się choć trochę lepiej, to patrzę na mojego męża i synka i mam wyrzuty sumienia, że tak myślałam. Czasami mam takie dziwne uczucie i  myśli, że już nie chce żyć ....każdy dzień to walka. Więc tak sobie walczę i walczę, padam na pysk, a moi bliscy mnie wspierają, ale nie mogą pojąć, co się dzieje w mojej głowie. Zazdroszczę ludziom, którym udało się z tego wyjść .... ja dalej próbuje, bo mam fajnego męża i synka, tylko bardzo się boję, że przez to, co mam, nie będzie miał matki takiej, na jaką zasługuje. Jak uciszyć i lub zaakceptować te myśli w głowie, które nie dają ci normalnie funkcjonować?

Daria pisze: 16.05. 2023 godz. 15:09

Najgorsze objawy nerwicy lękowej to objawy somatyczne, jakby dziwne prądy, zawroty głowy, trudno to zrozumieć, nie wiem, czy są one rzeczywiście od nerwicy czy jednak jestem na coś chora. Tłumaczę sobie, że takie mam somaty po prostu, nerwicę lękową, ale co jeśli to jakiś rak mózgu. Czy ktoś też ma coś podobnego i dowody na to, że to rzeczywiście objawy somatyczne nerwicy, a nie jakaś choroba? Bo co może powodować zawroty głowy i bóle głowy, skąd mieć pewność, że to co się dzieje jest zaburzeniem psychicznym? Jak wyglądają zawroty głowy w nerwicy a jak w chorobie? 

Copyright © 2019- 2024 by totylkostrach.pl